ยาที่ใช้สำหรับทำความสะอาดแผลหรือรักษาบาดแผลที่ผิวหนังในเบื้องต้น ก่อนที่จะใช้ยาเช็ดแผล หรือยาใส่แผลเพื่อทำการรักษาและปฐมพยาบาลที่ถูกต้องต่อไป มีประโยชน์ คือ
ใช้ชะล้างเชื้อโรครวมทั้งสิ่งสกปรก ที่อาจปนเปื้อนอยู่ที่แผลให้หลุดออกไปได้ เช่น กรณีบาดแผลที่ถลอกจากการหกล้ม ซึ่งมักจะมีเศษดิน หินหรือสิ่งสกปรกปนเปื้อน
ใช้ชะล้างสะเก็ดแผลให้หลุดลอกออกไป เช่นแผลพุพอง เป็นต้น
ช่วยให้เนื้อเยื่อรอบๆแผลอ่อนตัวลงได้ ทำให้น้ำยาเข้าไปทำความสะอาดได้ดีขึ้น
ช่วยให้ยาที่จะใช้ทาฆ่าเชื้อในขั้นตอนต่อไป ถูกดูดซึมได้ดีขึ้น สามารถฆ่าหรือทำลายเชื้อได้ดีขึ้น
ช่วยลดปริมาณเชื้อและลดอาการอักเสบจากการติดเชื้อได้ อันมีผลช่วยทำให้แผลหรือบาดแผลหายไวขึ้น
ประเภทยาที่ใช้ล้างแผล
1. น้ำเกลือสำหรับล้างแผล
คุณสมบัติ
ไม่เกิดการระคายเคือง
ใช้ชำระล้างแผล ชะแผลสดและแผลเน่าเปื่อยเป็นหนอง หรือพุพองได้ รวมทั้งชำระล้างสิ่งสกปรกต่างๆได้ดี
ช่วยให้แผลสะอาดและไม่คัน
2. ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์
ชนิดความเข้มข้น 3% เป็นสารที่ไม่คงตัวสลายตัวลงในน้ำได้ง่าย
คุณสมบัติ
เหมาะสำหรับทำความสะอาดแผลทั่วไป
ใช้ได้ดีกับแผลที่ลึกหรือใหญ่หรือมีสิ่งสกปรกอยู่ด้านในแต่ไม่เหมาะสำหรับแผลที่เป็นโพรงและไม่มีทางออก
ใช้ได้ดีกับแผลเรื้อรังและแผลขอบแข็ง คือ ช่วยให้เนื้อเยื่อรอบๆแผลอ่อนตัวลงได้ดี รวมทั้งแผลที่เน่าเปื่อยหรือแผลที่เน่าเปื่อย หมักหมมหรือเนื้อตาย
ใช้ล้างหูหยอดหู หรือใช้บ้วนปากได้
หมายเหตุ เวลาใช้ต้องเกิดฟองฟู่ ถ้าไม่มีฟองเกิดขึ้นแสดงว่าน้ำยาเสื่อมคุณภาพแล้ว ในกรณีที่ใช้บ้วนปากต้องผสมน้ำอีกเท่าตัว
3. ด่างทับทิม (Potassium permaganate)
หาง่าย แต่ไม่ค่อยนิยมใช้
คุณสมบัติ
มีฤทธิ์ทำลายเชื้อแบคทีเรียและเชื้อราได้
ทำความสะอาดและชะแผลบนผิวหนัง วิธีเตรียมเอาเกล็ดหรือผลด่างทับทิม 2-3 เกล็ดมาละลายในน้ำต้มเดือดที่เย็นแล้วหรือในน้ำสะอาดให้เจือจางจนได้สีชมพูอ่อนๆ ไม่ควรให้น้ำด่างทับทิมเข้มข้นมากเพราะจะทำให้เนื้อแผลไหม้และตกสะเก็ดได้
4. คลอเฮกซิดีน (Chlohexidine)
คุณสมบัติ
ไม่ระคายเคืองต่อเยื่อบุและผิวหนัง
มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อได้กว้าง
สามารถหยุดยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อ Pseudomonas ได้
สามารถทำลาย spore ได้
5. เบนซาโคเนียมคลอไรด์ (Benzalkoniumchloride)
มีฤทธิ์ในการฆ่าเชื้อได้กว้าง ใช้ความเข้มข้น 1 ต่อ 10000 ใช้บ้วนปากได้
6. โซเดียมไฮโปคลอไรด์ 0.5%
คุณสมบัติ
ใช้ล้างแผล กัดแผล และชะแผลที่มีเนื้อเน่ามากๆ
มักทำให้เกิดการระคายผิวหนัง และยาเสื่อมคุณภาพได้ง่าย
ในขนาดเจือจางใช้แช่เท้าและล้างเท้าเพื่อป้องกันโรคจากเชื้อราเวลาน้ำท่วมได้
